Zo. Het nieuwe jaar is begonnen en nu komt de grote vraag: Wat doe ik met mijn kerstboom?

Niet zo moeilijk als je een kunstkerstboom hebt: Ballen en lichtjes eraf, boom in de doos en alles weer op zolder tot de volgende kerst. Ook niet zo moeilijk voor bomen zonder kluit: in de biobak (of opzagen voor de houtkachel). Wel zonder lichtjes en ballen. Elk jaar klaagt de gemeente er weer over dat mensen bomen met versiering en al bij het groenafval zetten. Ik probeer dat te begrijpen, de redenen waarom mensen a) hun kerstversiering weggooien en b) hun boom met PLASTIC en GLAS en zo er nog in, bij het groenafval zetten. Het maakt het groenafval waardeloos en kost de gemeenschap dan veel geld. Ik bedoel: Dat snap je toch wel, zo dom ben je toch niet?

Die kerstversiering weggooien snap ik zo wie zo al niet. Bij veel van de ballen die ik ophang weet ik nog precies hoe ik er aan kwam. Mijn vijf oudste ballen komen uit 1981, toen we nog net 3 miezerige kerstboompjes van 30 cm hoog konden kopen bij de plaatselijke bloemenstal voor ons eerste ‘hok’. Ik had graag iets groters gehad, maar dit was alles wat ze nog hadden, op 24 december 1981 om 12 uur ’s middags. Die vijf ballen kochten we bij de sigarenboer om de hoek, die elk jaar een verzamelingetje unieke ballen had hangen. Warme herinneringen uit arme tijden.

Het echte dilemma heb je natuurlijk met de kerstboom-met-kluit. Zet ik die in mijn tuin of veroordeel ik de boom tot een voortijdige dood?

Daar zitten twee kanten aan. Het eerste is: Er zijn twee soorten ‘kerstboom met kluit’. De goedkoopste methode om een ‘kluit’ te maken is namelijk alle wortels afsteken en wat over is in een pot proppen. Dat zijn net voldoende wortels om de kerstdagen door te komen zonder noemenswaardig naaldverlies, maar beslist niet goed genoeg om de boom te kunnen planten. Hoe weet je nu of je zo’n boom hebt? Nou, je kunt natuurlijk de pot verwijderen en kijken hoe de wortels eruitzien. Zijn dat 3 of 4 afgeknipte stompjes met enkele dunne wortels ertussen, dan zijn dat niet genoeg wortels voor in de tuin en kan de boom zonder gewetensbezwaren bij het groenafval.

Maar ja, dat is erg veel werk en bovendien zit je huis dan onder de aarde. Er is een makkelijker manier. Hou je vast: De regel voor de minimum doorsnede van de kluit voor bomen met kluit is als volgt: Bomen met een stamomtrek van 12 cm of meer, gemeten op 1 m boven de kluit, moeten een kluitdoorsnede hebben van minimaal 5x de stamomtrek. Is dit makkelijk? Ja, met een beetje rekenwerk.

Terug naar de schoolbanken en de angst voor rekenen even opzij zetten: Haal de centimeter uit de kast, meet de omtrek van de boom alsof het je eigen taille is en vermenigvuldig dit met 5. Dus,met andere woorden: Een boompje met een omtrek van 12 cm doorsnede heeft een kluit nodig van minimaal 60 cm doorsnede. Is het nu lastig om de omtrek te meten vanwege al die naalden en die ballen, dan probeer je de dikte zo goed en zo kwaad mogelijk te meten en vermenigvuldig je die met 3. (Je weet wel: omtrek van een cirkel is 2πr, diameter (= dikte) is d = 2r. En π mogen we afronden naar 3, want het komt niet zo nauw. Wie zei er ook alweer dat je aan meetkunde niks hebt in het echte leven?)

Wel even goed in de gaten houden dat je moet meten op 1 meter hoogte. Dat is ongeveer ter hoogte van je heupen.

Dan is er nog de zin: met een stamomtrek van 12 cm en meer. Vreemde zin. Waarom staat die er? Ha! Voor mij als bioloog is dat heel simpel. Hoe jonger, hoe veerkrachtiger. Boompjes met een dikte van 4 cm of minder (πd, weet je nog? Op een gegeven moment ga je het zien!) zijn jong. Die boompjes kunnen wel tegen een stootje. En die boompjes kun je dus wel proberen in je tuin te planten. Mits je de kluit wèl netjes water hebt gegeven tijdens de kerstdagen. Als de wortels uitgedroogd zijn, gaan ze ook dood en helpt planten in de tuin niet meer. Dan zie je een kerstboompje héél langzaam zijn naalden verliezen. En daar word ik in ieder geval héél treurig van.

Is de kluit nu kleiner dan wat hij moet zijn, dan heeft een boom niet genoeg kleine wortels om het in de tuin te redden en hoef je het in feite niet meer te proberen. Het màg wel, natuurlijk. Als je zo’n boom een jaar in leven weet te houden heb je ECHT groene vingers.

Wil je het proberen, let dan wel op. Een boom is een levend wezen. Levende wezens passen zich – binnen zekere grenzen- aan aan de omstandigheden waarin ze leven. Dat is logisch, want anders gingen ze wel erg makkelijk dood en dat is niet handig voor het voortbestaan van de soort. Maar aanpassing kost tijd en van een warme omgeving van 20֯ C met 60% luchtvochtigheid naar, stel, 0֯ C met 40% luchtvochtigheid is wel erg groot. Zet dat ding anders een weekje in de garage of zo, voordat je hem plant.

En dan nog dit. Wat ga je met die kerstboom doen? Gebruik je hem als buitenkerstboom het volgend jaar? Zet je hem weer binnen? Of denk je voor kerst: ‘Verrek, die hele kerstboom vergeten, laat ik maar een nieuwe kopen?’ En die plant je weer in de tuin…En het volgend jaar weer….”Hoe komt u aan dit kerstbomenbos in de tuin, mevrouw? Nou, dat is een heel verhaal….”

Maar alle gekheid op een stokje, je snapt waar ik heen wil. En mijn boom? Ik heb dus een boom met een dikte = diameter van 6 cm. Als ik een boom met kluit zou hebben dan zou die kluit dus moeten zijn: 6×3 = 18 cm omtrek boom geeft 18×5 = 90 cm doorsnede kluit. Dat is bijna 1 meter. Dat is een hééél grote kluit. Dat is niet te tillen. Daarom hebben grotere bomen ook geen echte kluit. Ik wist dat natuurlijk allang en heb dus een boom zonder kluit. En rond de tijd dat dit blog wordt gelezen, heb ik de ballen, lichtjes en slingers eraf en de boom buiten gezet bij het groenafval.

Misschien. Want in deze Corona-tijden, die al niet zo opbeurend zijn voor ons gemoed, laat ik hem misschien wel staan tot Blue Monday, die valt dit jaar op 18 januari. Dan zit ik niet twee weken met donker weer en korte dagen tegen een kale kamer aan te kijken…..Hij is nog groen….