Het is allemaal heel verwarrend. In Nederland heb je rododendrons die in het Latijn Rhododendron heten. En Azaleas die in het Latijn óók Rhododendron heten.

Rozenboompjes

Het woord ‘Rhododendron’ komt uit het oude Griekenland en betekent letterlijk rozenboompje: Rhodos  betekent roos en Dendron betekent boom (Dendrologie is dus de studie van bomen, maar dit terzijde).  Bomen vol met rozen dus.

Giftige honing

Niet dat het oude Griekenland nu volstond met Rododendrons. Die komen oorspronkelijk uit Azie. Maar ze waren er wel. Hoe we dat weten? Uit oude geschriften, verslagen van veldslagen. De Griekse schrijver Xenophon beschrijft dat Griekse soldaten zich raar gingen gedragen tijdens een veldtocht in 401 voor Christus (OK, OK, als je dat per se wil weten: Het was de Mars van de Tienduizend.) Nader onderzoek volgde, waaruit bleek dat ze honing gegeten hadden in een vallei die omringd was met Rododendrons (Rhododendron ponticum om precies te zijn). Dit verhaal werd bekend en toen de soldaten van de Romeinse veldheer Pompeius in de derde Mithridatische oorlog in 67 voor Christus het Pontische Rijk aanvielen, lokten de Pontiers ze in de val door ‘per ongeluk’ tijdens het wegvluchten een aantal potten Rodondendron-honing achter te laten – zonder etiket. In de oudheid werden soldaten slecht betaald en vulden ze hun inkomen aan met een beetje plunderen. Iedereen wist dat. Enfin, de soldaten ‘organiseerden’ en aten de honing, werden ziek en een aantal ging dood.

Rhododendrons, met name R. Ponticum en R. Luteum, bevatten Grayanotoxine. De honing van deze planten wordt beschouwd als mild hallucinogeen en mild laxerend. Dat hangt er natuurlijk vanaf hoeveel je binnen krijgt. Niet echt iets om mee te experimenteren, dus: die soldaten gingen dood. De planten zelf zijn ook niet om op te eten. Voor ons valt het misschien nog wel mee, maar paarden gaan dood. Ze schijnen Rhodo’s niet lekker te vinden, dus eten ze alleen maar als ze niks anders kunnen vinden. Iets om even in het achterhoofd te houden als je een paard hebt, denk ik zo.

In de taal der bloemen schijnt Rododendron te staan voor ‘gevaar’ en ‘let op’.

Nationale bloem van Nepal

In Nepal denken ze daar heel anders over. De nationale bloem van Nepal is een Rhododendron. Dat is trouwens wel een andere soort dan R. Ponticum, trouwens (Rhododendron arboreum)  en dat zal de reden wel wezen. Maar In Nepal vinden ze Rhododendron-bloemen niet iets om voor ‘op te letten’. Ze eten ze op en vinden ze heerlijk vanwege de zure smaak. Ze maken ze in met azijn; of daar de zure smaak vandaan komt is me niet duidelijk, ik ben nooit in Nepal geweest en heb het alleen maar van horen zeggen.

Azalea heet nu Rhododendron (om het makkelijk te maken).

Nou ja, Rododendrons zijn giftig, hoor ik je denken, dus dan neem ik maar Azalea’s. Jammer voor jou, maar Rhododendron luteum is een Azalea. Maar Azalea’s zijn toch duidelijk anders dan Rhododendrons?

Nee dus. Al voor Linnaeus, dus voor 1750, vochten de geleerden al over de vraag of Rhododendron en Azalea nu in één groep thuis hoorden of in twee aparte groepen. Voor Linnaeus was het duidelijk. Je had Rhododendrons en Azaleas en die andere geleerden moesten niet zeuren. Dat deden ze toch en dat betekende nogal wat veranderingen in de naamgeving. Zo van: “Het is wel allemaal Rhododendron”. “Het is niet allemaal Rhododendron, maar Rhododendron en Azalea”. “Het is wel allemaal Rhododendron”. Enfin, dat ging zo een tijd door, totdat DNA analyse uitkomst bracht: Rhododendron en Azalea zijn meer gelijk dan apart. En nu heten alle Azaleas dus allemaal Rhododendron. Nu bekvechten de geleerden niet meer, maar de tuinliefhebbers: “Dit is toch geen Rododendron, dit is een Azalea”.” Nee hoor, er staat Rhododendron op het label”. “Hoe kan dat nou, het is toch duidelijk een Azalea”. Enzovoort. Je weet nu in ieder geval hoe dat komt.

Prachtige bloemen

Maar naamgeving en giftigheid terzijde, het blijven prachtige planten. Vooral de bloemen van Rhododendron kunnen lekker groot zijn  en bovendien bloeien ze lang. Veel Rhodo’s blijven de hele winter in blad. ‘Azaleas’ hebben meer kleuren (zelfs lichtblauw), zijn doorgaans kleiner met kleinere bloemen, bloeien korter en verliezen doorgaans hun blad in de winter.

En wat kun je prachtige composities maken met deze planten. In Japan staan de tempeltuinen vol met ‘Azaleas’. Die groene struikjes die daar staan bloeien in april met felle kleuren. In het Amstelpark in Amsterdam staat de Rododendron-vallei, die geinspireerd is door iets soortgelijks in Kew Gardens, het Nationale Botanische Park van Engeland. Die Rodo-vallei is overgebleven uit de tijd dat het Amstelpark, samen met het Beatrixpark, de Floriade van 1972 vormde. Ik ben er zo vaak geweest en het verveelde nooit. Als het mooi weer was op de tweede zondag in mei en de Rodos bloeiden, dan was het een vaste prik voor een moederdagbezoek.

Tegenwoordig ben ik vrijwillige tuinier in de Parsonage Gardens in Didsbury, Zuid-Manchester en daar hebben ze ook nogal wat Rhododendrons en Azaleas staan. Zo mooi! Nou ja, kijk zelf maar….

o